Knjiga o Nikoli Pašiću u usmenom folkloru

Drugo izdanje ogranka Vukove zadužbine u Zaječaru

Ogranak Vukove zadužbine u Zaječaru osnovan je 7. juna 2023. godine. Od tada je sproveo niz programa i drugih aktivnosti. Od početka njegovog rada u planu je bila kontinuirana izdavačka delatnost. Krajem decembra 2024. godine objavljena je prva knjiga u izdanju Ogranka. Reč je o knjizi doajena srpske i balkanske folkloristike, dijalektologije i etnografije Dragoljuba Zlatkovića (1937) iz Pirota „Dečiji folklor Zaplanja i okoline“. Ovu knjigu je Ogranak, kao noseći suizdavač, objavio sa suizdavačima Vukovom zadužbinom iz Beograda, Udruženjem folklorista Srbije, sa sedištem u Beogradu, i Zadužbinskim društvom „Prvi srpski ustanak“ iz Orašca.

Polovinom decembra 2025. godine iz štampe je izašla druga knjiga u izdanju Ogranka. Ovog puta je to njegovo samostalno izdanje. Ono se, takođe, kao i prvo, odnosi na usmeni folklor. Reč je o knjizi „Nikola Pašić u folkloru“, autorke Ivane Dimitrijević. Ivana Dimitrijević (1994) je etnolog i antroplog iz Zaječara, sa privemenim radom i boravkom u Pančevu. Godine 2018. diplomirala je na Odeljenju za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, a 2021. godine stekla je dve master diplome, prvu na Odeljenju za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta, a drugu na Erazmus mundus master programu za menadžment u turizmu (reč je o zajedničkom programu i diplomi master studija Univerziteta u Ljubljani, u Sloveniji, u Koldingu, u Danskoj, i u Đironi, u Španiji). Na osnovnim studijama Ivana Dimitrijević je diplomirala sa temom „Nikola Pašić u folkloru savremenika“. Ovaj rad je nagrađen kao najbolji diplomski rad 2018. godine na Odeljenju za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta. On je okosnica knjige „Nikola Pašić u folkloru“, s tim što se autorka u međuvremenu još dosta bavila ovom temom i u vezi sa njom objavila tri naučna rada, da bi sve to rezultiralo knjigom. Njome je ona otvorila posebnu temu, jer se do sada niko nije naučno posebno bavio usmenim folklorom o Nikoli Pašiću, ni folkloristički ni antropološki.

Za Ogranak Vukove zadužbine u Zaječaru ova knjiga, osim toga što njen sadržaj sam po sebi predstavlja naučni doprinos folkloristici i antropologiji, ima i simbolički značaj, jer je autorka iz Zaječara, a takođe je iz Zaječara bio i Nikola Pašić, koji je jedan od najpoznatijih i istorijski najznačajnijih Zaječaraca u celokupnoj istoriji ovog grada i njegove okoline. Objavljivanjem knjige sa ovom temom Ogranak spaja nacionalno i lokalno, što i jeste svojevrsna strategija njegovog delovanja. Recenzenti knjige su prof. dr Dragana Antonijević, antropolog, redovna profesorka na Odeljenju za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, na kojem predaje predmet Antropologija folklora, dr Branko Zlatković, istoričar književnosti i folklorista, naučni savetnik u Institutu za književnost i umetnost u Beogradu, i dr Dejan Krstić, etnolog i antropolog iz Zaječara, koji knjigu potpisuje i u ime izdavača, kao predsednik Ogranka Vukove zadužbine u Zaječaru. Lektori i korektori su Sergej Avramov iz Beograda i Marija Ristić iz Zaječara, dizajn korica uradila je Đurđa Marković iz Čačka, za koji je iskoristila crtež Nikole Pašića autorke knjige Ivane Dimitrijević, a kompjuterski prelom je uradio Miroljub Nikić Manja iz Zaječara. Ova knjiga, obima od nešto malo više od 200 strana štampana je u štampariji „Pi-pres“ u Pirotu, u tiražu od 800 primeraka. Ona je objavljena zahvaljujući sredstvima sponzora i prenumeranata, čija su imena u njoj, na njenom kraju, i priložena.

Posle uvoda, koji osim opšteg dela, sadrži i pododeljak „Istorija o Nikoli Pašiću“, slede dva velika odeljka, prvi posvećen epskim pesmama o Nikoli Pašiću, a drugi anegdotama o njemu. Svaki od ovih odeljaka predstavlja detaljnu analizu jednih i drugih folklornih formi čiji je glavni junak Nikola Pašić, a u tom smislu ovi odeljci sadrže i niz pododeljaka u kojima se razjašnjavaju pojedina pitanja u vezi sa ovom problematikom. Autoka nastanak i život epskih pesama i anegdota o Nikoli Pašiću osvetljava i stavljajući ih u razne društvene, političke i istorijske kontekste. Epske pesme Pašića bezrezervno mitski veličaju, a anegdote otkrivaju sasvim suprotnu, prozaičnu, ne baš pozitivnu stranu njegovog karaktera, što je u skladu i sa osnovnim funkcijama ovih folklornih žanrova. Svaki od ova dva velika odeljka ima svoj zaključak, ali posle njih i cela knjiga ima zaključak, u kojem se sumiraju rezultati analize koja predstavlja njen sadržaj.

Dana 16. decembra 2025. godine u Beogradu je, u svečanoj sali Narodne biblioteke Srbije, održana redovna godišnja sednica Skupštine Vukove zadužbine. Predsednici ogranaka su ujedno i članovi Skupštine, ali sednica je otvorena i za druge članove Zadužbine i Ogranaka, kao i za građanstvo uopšte. Ove godine Zaječar je na sednici Skupštine predstavljala tročlana delegacija u sastavu dr Dejan Krstić kao predsednik Ogranaka u Zaječaru i član Skupštine, Miladin Krstić, sekretar Ogranka, i Ivana Dimitrijević, članica Ogranka i autorka knjige „Nikola Pašić u folkloru“. Tokom sednice, prof. dr Boško Suvajdžić, predsednik Skupštine Vukove zadužbine, i dr Branko Zlatković, predsednik Upravnog odbora Vukove zadužbine, koji su sednicu vodili, u nekoliko navrata su istakli rad Ogranka u Zaječaru u vezi sa izdavačkom delatnošću. Pod tačkom razno na sednici dr Branko Zlatković je pozvao dr Dejana Krstića da se povodom novog izdanja obrati Skupštini. U svom obraćanju on je ukratko upoznao prisutne sa radom Ogranka, a posebno je predstavio dva dosadašnja izdanja Ogranka i prisutnu autorku nove knjige. Po primerak knjige je posle toga poklonio članovima predsedništva, a pre i posle sednice knjiga je kao poklon Ograncima iz zemlje i zagraničja predata njihovim predstavnicima, preko njih i nekim gradskim bibliotekama, a poklonjena je i svim prisutnim članovima Skupštine, Zadužbine i drugim prisutnim građanima koji su izrazili želju da je dobiju. Razgovori o knjizi, a i uopšte o kulturnim programima i o saradnji nastavljeni su na svečanom koktelu u izuzetnom ambijentu zgrade Vukove zadužbine u Beogradu, na Terazijama.

U narednom periodu Ogranak Vukove zadužbine u Zaječaru, u saradnji sa drugim institucijama i udruženjima, organizovaće promocije ove knjige na različitim lokacijama u Srbiji i van nje, s obzirom na to da izdanje nije samo lokalnog, već i nacionalnog karaktera.

Autor: dr. Dejan Krstić