Hoće li na borskom Domu kulture „semafor zagađenja“ pokazivati Boranima kakav vazduh dišu zavisi od sudbine inicijative koju je Asocijacija za razvoj Bora podnela gradskoj Skupštini, tražeći da gradske vlasti postupe na način kojim su se obavezale Kratkoročnim akcionim planom zaštite vazduha grada Bora.
Da je vazduh nad Borom zagađen nije ništa novo, pa i sami Borani, kako primećuje Valentina Paunović iz Asocijacije za razvoj Bora, umeju da se našale da u organizmu imaju ceo Mendeljejev periodni sistem elemenata, jer pored sumpor dioksida, dišu vazduh „obogaćen“ arsenom, kadmijumom, olovom.
A jesu li svesni kakav rizik po njihovo zdravlje ima zagađen vazduh koji svakodnevno udišu i kako živeti na kontaminiranom području, pokušali su da u istoimenoj analizi odgovore u Asocijaciji.
Kažu da su korišćeni dostupni podaci koji se odnose na regulatorni okvir u oblasti životne sredine, kvalitet vazduha u Boru u poslednjih pet godina i posledice prekomernog zagađenja na zdravlje stanovništva ovog grada.
Analiza „Kako živeti u kontaminiranom području“ obuhvatila je listu 35 lokacija raka za sve uzraste i oba pola u Borskom okrugu i opštini Bor za period 2006-2015. godine.
Rezultati jasno pokazuju da je povećani rizik od obolevanja notiran u Borskom okrugu (četiri opštine, 125.000 stanovnika), što je potvrđeno i u izdvojenoj analizi samo opštine Bor (50.000 stanovnika). Konstatovano je da za sve maligne tumore, osim tumora kože, postoji značajno veći rizik u obolevanju i kod muškaraca i kod žena.
Ukazujući na najvažnije rezultate studije Miodrag Milošević iz Asocijacije ističe da je analizom smrtnosti za sve uzroke smrti (bolesti cirkulatornog sistema, respiratornih, digestivnih i urogenitalnih bolesti) primećeno da postoji veći rizik od smrtnosti u Boru u skoro svim grupama i kod muškaraca i kod žena.
Viša stopa umiranja oba pola registrovana je za sve bolesti i poremećaje – dijabetis melitus, bolesti cirkularnog sistema, bolesti respiratornog sistema, kao i za urođene deformacije, malformacije i hromozomske aberacije.
– Iako javni dokument, „Batutova“ studija „Unapređenje upravljanja kontaminiranim lokalitetima u Srbiji“ nije bila javno dostupna i još uvek se ne može pronaći nigde osim na Fejsbuk strani Asocijacije koja ju je tokom projekta podelila sa medijima. Rezultati studije pokazuju da je životni vek građana Bora u proseku kraći do deset godina kao i to da građani Bora češće obolevaju od svih vrsta malignih tumora u poređenju sa građanima sa nekog drugog područja, kazao nam je Miodrag Milošević.
Primarijus Branislava Matić Savićević je u Boru na nedavno održanoj javnoj tribini Društva mladih istraživača Bor „Zajedno sa čist vazduh“ rekla da karcinom pluća i bronhija nije vezan za pol, a činjenica da su i žene u toj statistici govori da to nije profesionalno oboljenje rudara i da se više radi o životnoj sredini.
Govoreći o uticaju PM10 i PM2,5 na zdravlje ljudi istakla je da posledice po zdravlje ljudi zavise od dužine izlaganja.
– Izloženost do pet dana dovodi do zapaljenskih procesa respiratornih organa i umanjenja plućnih funkcija, izloženosti do 14 dana uzrokuje sistematski upalni proces, a višegodišnje izalaganje prouzrokuje povećani mortalitet od hroničnih bolesti i sniženje očekivane dužine života – kazala je Branislava Matić Savićević.
Na istoj tribini naučni savetnik Instituta za rudarstvo i metalurgiju Viša Tasić predstavljajući rezultate monitoringa u periodu januar – jul 2021. kazao je da je način vođenja tehnološkog procesa u topionici bakra uslovio pojavu većih koncentracija sumpordioksida. Naveo je da je na mernim mestima Jugopetrol prekoračena prosečna dnevna koncentracija 75 dana, kod Tehničkog fakulteta 22 dana. U periodu januar – jul detektovana su prekoračenja graničnih vrednosti za srednje dnevne koncentracije na PM10 na svim mernim mestima u gradu i okolini od tri do 57 dana. Prerada koncentrata bakra sa većim sadržajem arsena u topionici osnovni je razlog za povećanje koncentracija AS u PM10 na svim mernim mestima u aglomeraciji Bor u periodu od 2016 – 2021. godine – rekao je doktor Tasić.
S obzirom na iznete podatke, a posebno one u „Batutovoj“ studiji koja je postala javna zahvaljujući Asocijaciji za razvoj Bora, Borani bi trebalo da postanu svesni kakav rizik po njihovo zdravlje ima zagađen vazduh koji svakodnevno udišu.
I kako reče Valentina Paunović možda će to Boranima postati važno „kada im svakoga dana pred očima bude informacija kakav vazduh udišu“ misleći na traženi „semafor zagađenja“.
Izvor: Danas
